sự khác biệt giữa kiến trúc phương đông và phương tây cổ đại

Kiến trúc cổ đại phương Đông

Trước khi có thể so sánh kiến trúc phương đông và phương tây, đầu tiên chúng ta cần tìm hiểu về các công trình kiến trúc phương Đông cổ đại trước:

Được xem là “cái nôi của nhân loại”, kiến trúc phương Đông cổ đại đã chứng minh được tầm quan trọng khi xuất hiện trên trái đất khoảng hơn 8.000 năm trước Công Nguyên ở khu vực Lưỡng Hà. Những công trình kiến trúc phương Đông cổ đại được tìm thấy ở những khu vực thuộc Syria ngày nay như Abu Hureyra, Mureybet,…đa phần đa phần đều là những tòa nhà bán ngầm (semi-subterranean dwellings) hình tròn.

Ngoài ra, một phần tường hình tròn cũng đã được các nhà khảo cổ khai quật ở Zagros. Đây được xem là một trong những công trình kiến trúc đầu tiên xuất hiện ở khu vực phía bắc Lưỡng Hà. ngoài ra còn rất nhiều công trình kiến trúc khác được tìm thấy ở vùng Maghzaliyah, gần Yarim Tepe với các kết hình vuông được làm từ các khối bùn hoặc các thành đá cư trú (megalithic settlement wall).

Kiến trúc cổ đại phương Đông Ziggurat

Vào khoảng 3500 năm trước Công Nguyên, cư dân người Sumer đã tới Lưỡng Hà định cư và xây dựng nền văn minh ở Lưỡng Hà cho đến thời đại Babylon. Đây còn được xem là sự bắt nguồn sáng tạo nên chữ viết (khoảng năm 3100 năm trước Công Nguyên). Các công trình kiến trúc cổ đại phương Đông được xây dựng trong thời gian này chủ yếu là các đền đài tôn giáo. Vật liệu xây dựng chủ yếu là gạch và bùn dạng hình lồi. Gạch lồi được làm từ đất sét ở vùng Lưỡng Hà, sau đó được nung lên hoặc phơi khô dưới ánh sáng mặt trời. Đa phần các viên gạch đều có hình dạng phẳng phía dưới, phía trên có dạng chỏm cầu. Sau đó, cư dân Summer sẽ chồng các viên gạch lên với nhau, sử dụng bùn để làm vữa kết dính, từ đó xây dựng nên Đài chiêm tinh Ziggurat (hay còn gọi là bệ núi) thường được rất nhiều người sùng bái, tạo thành tín ngưỡng riêng trong thời điểm đó. Để có thể tạo được độ chắc chắn, ổn định cao nhất trong công trình xây dựng, họ đã đặt một hàng gạch phẳng xuống đáy của mỗi hàng gạch.

Nói riêng về Ziggurat, đây là một kiểu công trình kiến trúc cổ đại phương Đông rất thịnh hành trong thời điểm 3100 trước Công Nguyên, Ziggurat là loại hình kiến trúc kiểu tầng bậc,càng lên cao thì càng nhỏ lại, trên đỉnh có một đền thờ nhỏ. Mỗi một thành phố của người Sumer đều có ít nhất 1 tòa tháp Ziggurat.

Sau khi nền văn minh Lưỡng Hà dần bị suy sụp vào cuối thiên niên kỷ thứ III trước Công Nguyên, tộc người Elam và người Amorites xâm lược và xây dựng nên hai quốc gia ở Bắc Lưỡng Hà là Esnunna và Marie, Nam Lưỡng Hà là Ixine và Laxa. Đến thế kỷ XIX trước Công Nguyên, người Amorites thống nhất Bắc Lưỡng Hà và tạo lập nên quốc gia cổ Babylon với rất nhiều kiến trúc cổ đại phương Đông đẳng cấp, một số kiến trúc còn được áp dụng ở thời hiện đại (phong cách vườn treo Babylon).

Ngoài thành cổ Babylon, còn rất nhiều công trình kiến trúc phương Đông và phương Tây cổ đại được lưu giữ đến thời hiện đại như những khu đền tháp ở Ấn Độ, Kim tự tháp của Ai Cập,…đều là minh chứng rõ ràng nhất về kì tích sức lao động và sự sáng tạo của con người.

Quốc gia cổ Babylon với rất nhiều công trình kiến trúc cổ đại phương Đông đẳng cấp

Kiến trúc cổ đại phương Tây

Sau khi tìm hiểu về phương Đông, tiếp theo chúng ta sẽ cùng nghiên cứu kiến trúc phương Tây để có thể so sánh kiến trúc cổ đại phương đông và phương tây một cách chính xác và toàn diện nhất.

Nhắc đến kiến trúc cổ đại phương Tây, hầu hết mọi người đều sẽ nghĩ đến kiến trúc Hy Lạp, La Mã cổ đại đầu tiên.

Kiến trúc Hy Lạp cổ đại ra đời và hình thành trên miền Nam bán đảo Balkans, Pháp, Sicilia, Ý, vùng ven Hắc Hải, khu vực Tiểu Á, các đảo nhỏ vùng Aegaeum, Tây Ban Nha và Ai Cập.

Hai trong những quần thể kiến trúc công cộng phổ biến của Hy Lạp cổ đại là Agora và Acropol.

Thông thường, kiến trúc Agora sở hữu dạng hình học nhất định với những hàng cột thức hai tầng bao vây xung quanh, ở giữa công trình là vị trí của bàn thờ và tượng thần.

Kiến trúc Agora sở hữu dạng hình học nhất định với những hàng cột thức hai tầng bao vây xung quanh

Ngoài ra, kiến trúc cổ đại phương Tây còn được chia thành những giai đoạn với những công trình tiêu biểu như sau:

• Loại đền cổ có dạng hình chữ nhật, lối vào chính ở cạnh ngắn và có hai cột ở chính cạnh ngắn này, gọi là dạng cột đôi ở hiên (Distyle).
• Loại đền cổ thứ hai được xem như phiên bản “nâng cấp” của loại thứ nhất khi được bổ sung thêm hai cột cạnh ngắn ở phía sau đền, hay còn được gọi là dạng cột đôi ở hiên cả 2 đầu.
• Loại đền cổ thứ ba sở hữu bốn cột ở phía trước, thường gọi là Prostyle.
• Loại thứ tư là đền cổ có kiến trúc hình tròn, ở vành bên ngoài có hàng cột vòng quanh, thường được gọi là Tholos.
• Trong giai đoạn tiếp theo, chủ yếu phát triển loại hình đền cổ hình chữ nhật với tường chịu lực, mặt ngoài tường được ghép thêm các cột khác nhau, gọi là Pseudo-Peripteral.
• Loại đền Peripteral có hình chữ nhật và thêm một hàng cột chạy ở vành ngoài chu vi kiến trúc.

Kiến trúc Hy Lạp cổ đại

Như vậy, khi so sánh kiến trúc cổ đại phương đông và phương tây, không khó để nhận ra trong khi kiến trúc cổ đại phương Đông được xây dựng theo nền văn minh Lưỡng Hà với những công trình kiến trúc đồ sộ thiết kế theo hình tháp, chóp nhọn, thì kiến trúc cổ đại phương Tây lại thiên về những công trình hình chữ nhật và hình tròn, hình vòm nhiều hơn.